Budowa: jesień 2009 – 7 lipca 2011
Powierzchnia: 13 260,49 m²
Koszt: 12 731 716 EUR<
Twórcy projektu: HS99 Herman i Śmierzewski, Koszalin
Otwarcie: 27 września 2012 r.
UMIEJSCOWIENIE
Budynek CINIB-y, powstały w miejscu jeszcze przedwojennego, pierwszego w Polsce sztucznego lodowiska Torkat, od początku miał wpisywać się w swoje otoczenie. Położony na przecięciu urbanistycznej osi wschód-zachód, która tworzy „kręgosłup” kampusu, miał przecinać się z osią północ-południe, łączącą tereny rekreacyjne nad rzeką z terenami przeznaczonymi pod dalszą rozbudowę uniwersytetu. Nie bez znaczenia pozostaje także bezpośredni związek miejsca biblioteki z centralnym placem uniwersyteckim, znanym jako miejsce spotkań obywatelskich i inicjatyw popularyzujących naukę.
Próbując określić, jak wysoka powinna być bryła CINIB-y, architekci zmierzyli wysokość innych budynków w jej otoczeniu. Sprawili przy tym, że po wybudowaniu główna część gmachu równała się średniej wysokości pobliskich budynków, natomiast jej „nadbudowa” miała być niewiele od nich wyższa. Zgodnie ze słowami jednego z architektów, Piotra Śmierzewskiego, zamierzeniem tego zabiegu było „podkreślenie rangi” budynku na tle innych, ale także wchodzenie „w dialog z istniejącymi wysokimi budynkami, które zamykają oś wschód-zachód”.
Obecnie CINIB-a wpisuje się w szlak lokalnych pereł architektury; jest bezpośrednio zanurzona w otoczenie kulturalno-artystyczne Katowic. Budynek umiejscowiono nieopodal Ronda Sztuki, Spodku, parku po rozebranym Zamku Wincklerów, Muzeum Śląskiego, Międzynarodowego Centrum Kongresowego, NOSPR-u, Biblioteki Śląskiej, Katowickiego Forum Sacrum z Archikatedrą, Akademii Muzycznej. Jak przyznają krytycy architektury, budynek CINIB-y to współczesna „inteligentna, architektoniczno-urbanistyczna gra z historią” (zdaniem „Almanachu Koszalińskiego”). Skąd taka opinia?
ELEWACJA
CINIB-ę uznaje się za „jeden z najnowocześniejszych budynków bibliotecznych w Polsce” (jak donosi „Architektura&Biznes”) a także projekt „bezwzględnie logiczny”, zaprojektowany „z koronkową precyzją” (według „Architektury Murator”). Już na pierwszy rzut oka poza samą nieregularną bryłą uwagę zwracają 4004 okna umiejscowione w ramach elewacji budynku. Każde z nich ma 18 cm szerokości, choć różnią się od siebie w znaczny sposób wysokością. Stosunek cegły i okien na zewnątrz budynku (duże cegły, małe okna) jest odwrotnie proporcjonalny do tego, który można napotkać wewnątrz budynku; w obu czytelniach to okna są szerokie, a fugi między nimi wąskie. Wieczorem oświetlone światłem z wewnątrz okna przypominają rzędy książek albo mozaikę jasnych i ciemnych pól. W ciągu dnia natomiast dają czytelnikom rozproszone światło, które nie razi i nie odwraca uwagi od czytania. Dodatkowym „oknem” jest także przeszklony dach; można go regulować drewnianymi panelami zależnie od potrzeby.
Charakterystycznym elementem elewacji są jednak przede wszystkim czerwono-pomarańczowe płyty. Wykuto je z piaskowca indyjskiego (kahan), a ich faktura ma chropowaty, nieregularny i niepowtarzalny kształt. Zróżnicowana tekstura płyt ma także wpływ na percypowanie budynku – od piaskowca w różny sposób odbija się światło, co daje ciekawy efekt światłocienia (z tego samego powodu także szyby w CINIB-ie zamontowane są pod różnymi kątami). Wydaje się więc, że CINIB-a raz lśni na tle innych budynków, wyróżniając się wyrazistym kolorem, a raz wtapia się w otoczenie, przygaszona. Ma to związek również z fugami przecinającymi elewację, które z czasem będą pokrywały się patyną. Warto zauważyć, że nie jest to niedopatrzenie architektów, ale celowy zabieg. Zależało im bowiem, aby gmach CINIB-y starzał się „naturalnie”, jak miasto, i nie odznaczał się wrażeniem sztuczności na tle otoczenia.
Można więc zapytać, skąd wybór akurat czerwonego piaskowca? Zgodnie z założeniem twórców kolor cegły miał korespondować wizualnie z górnośląskim otoczeniem „familoków” – domów robotniczych. Stanowiło to nawiązanie do historii Katowic, i – tym samym – całej metropolii, w której to architekturze odznaczają się wyraźne wpływy pruskie. A przy tym nowoczesny rys gmachu stanowi inspirację do myślenia o przyszłości miasta. Udowadnia, że jego styl nie jest powtórką z historii budownictwa, ale inteligentnym nawiązaniem do niego.
WNĘTRZE
Do zbudowania CINIB-y posłużono się konstrukcją żelbetową, słupowo-płytową. Budynek podzielony jest na siedem kondygnacji, z czego już charakterystycznym pozostaje parter podzielony na trzy pasy: usługowy (łączący kawiarnię, salę dydaktyczną, konferencyjną, szatnię); czytelniczy (z wypożyczalnią, informatorium oraz strefą wolnego dostępu); biurowy. Różnią się od siebie stopniem dostępności z perspektywy osoby z zewnątrz – od najbardziej otwartego po zamknięty. Przestrzeń holu jest „przelotowa”, otwarta po obu równoległych końcach budynku, tak, aby każdy przechodzień mógł wejść do CINIB-y na swojej codziennej trasie z pracy, uczelni, przedszkola czy sklepu. Jest to także zaproszenie do skorzystania z biblioteki dla każdego. Dewizą instytucji jest bowiem legitymowanie się jako „biblioteka otwarta”. W pozostałej części budynku znajdują się magazyny, przestrzeń wolnego dostępu oraz biura pracowników. Każde z pomieszczeń zostało dostosowane dla osób z niepełnosprawnościami. Przestrzeń biblioteki może pomieścić jednocześnie tysiąc osób. Znajduje się w niej ok. 54 km półek z książkami.
Choć krytycy architektury nazywają budynek „introwertycznym” – a więc takim, który pozwala czytelnikom skupić się na książkach, własnym procesie myślowym, być odizolowanym od zewnętrznego świata – współcześnie CINIBA jest miejscem integracji, spotkań, organizacji wielu wydarzeń kulturalnych. Nie mniej jednak duch skupienia wciąż jest w niej obecny i „możliwy”; wszak wewnątrz budynku architekci zaprojektowali dwie czytelnie oraz serię kabin służących do pracy indywidualnej.
Wnętrze budynku jest proste, nieskomplikowane – nie znajdziemy w nim barokowych motywów czy mieszanki stylów. Ma to pośrednio udowadniać, że udostępnianie czytelnikom zbiorów jest równie bezpośrednie i nieproblemowe. Z założenia CINIBA jest budynkiem funkcjonalnym, który nie onieśmiela i nie utrudnia poruszania się wewnątrz. Warto przy tym zauważyć, że niegdyś biblioteki były budowane wzorem kościołów, pałaców lub klasztorów, co miało nobilitować rolę książki. Dzisiaj tendencja w budownictwie bibliotek jest odwrotna: prosta architektura ma wykazywać, że książka jest dla każdego i służy każdemu. Przy czym w przypadku CINIB-y budynek ma na celu ekspozycję przede wszystkim księgozbioru, a nie „budowanie jego marki” – stąd też nie znajduje się w nim rozbudowane pasmo usługowe, co ma miejsce w innych bibliotekach akademickich.
Zachęcamy do odwiedzenia naszego budynku, uznawanego za wyjątkowy ze względu na swoją konstrukcję, wnętrze, ale także uobecniającego ducha śląskiej architektury gotowej na wyzwania nowoczesności
NAGRODY, WYRÓŻNIENIA I WYSTAWY:
Zapraszamy do zapoznanie się z listą nagród i wyróżnień uzyskanych przez projekt budynku CINIB-y. Za jej uzupełnienie jesteśmy bardzo wdzięczni p. Piotrowi Śmierzewskiemu z pracowni HS99, który nagrody uzyskane przez budynek w latach 2011–2013 wymienia na stronie internetowej:
Ponadto, projekt CINIB-y wystąpił na wystawach:
2015 Polska. Architecture, Baku
2014 Architektura’s Collection in Museum of Modern Art, Warsaw
2014 Architektura Małopolski i Śląska, Kraków
2013 Mies van der Rohe Award 2013, Barcelona
2011 Architektura Roku Województwa Śląskiego, Katowice
2009 Wild, Wild East, Hamburg
2005 Emerging Identities-East, DAZ Berlin
2004 321, Nowa Architektura w Japonii i Polsce, Kraków, Rzym, Mediolan
2004 Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Muzeum Architektury, Wrocław
2003 Młoda Architektura Polska, Muzeum Architektury, Wrocław
Opracowano na podstawie:
K. Mycielski: Metafizyka bezwzględnej logiki. „Architektura – Murator” 2014, nr 10, s. 56–57.
M. Tomczak: Rudzielec z Katowic. „Architektura&Biznes” 2012, nr 12, s. 60–69.
Najnowocześniejsza polska biblioteka. CINIBA: Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka. „Agora” 2011, s. 127.
P. Sarzyński: Do czytania i oglądania. „Polityka” 2012, nr 21, s. 84–85.
P. Śmierzewski: CINiBA – The Scientific Information Centre and Academic Library. “Analog-Architecture.com”, https://analog-architecture.com/2002-ciniba/ [dostęp: 14.02.2025 r.]
R. Nakonieczny: Intrygująca fuga na 4004 okna, beton, drewno, szkło i czerwony piaskowiec, czyli Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach. „Almanach Koszaliński” 2010, s. 77–82.