Architektura CINiB-y

logo czarne cinibyBudowa: jesień 2009 – 7 lipca 2011
Powierzchnia: 13 260,49 m²
Koszt: 12 731 716 EUR<
Twórcy projektu: Pracownia HS99: Dariusz Herman, Wojciech Subalski, Piotr Śmierzewski, Koszalin
Otwarcie: 27 września 2012 r. (dla czytelników), 12 października 2012 r. (oficjalne otwarcie)

zdjęcie gmachu CINiB-yUMIEJSCOWIENIE

Budynek Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej, powstały w miejscu przedwojennego, pierwszego w Polsce sztucznego lodowiska Torkat, od początku miał wpisywać się w otoczenie. Położony jest w sercu kampusu uniwersyteckiego na linii łączącej tereny rekreacyjne nad Rawą z przestrzeniami przeznaczonymi pod dalszą rozbudowę uczelni. Nie bez znaczenia pozostaje bezpośredni związek lokalizacji biblioteki z centralnym placem uniwersyteckim, znanym jako miejsce spotkań obywatelskich i inicjatyw popularyzujących naukę.

Próbując określić, jak wysoka powinna być bryła CINiB-y, architekci zmierzyli wysokość innych budynków w jej otoczeniu. Zdecydowali, aby główna część gmachu równała się średniej wysokości pobliskich budynków, natomiast jej nadbudowa miała być niewiele od nich wyższa.

Obecnie CINiBA wpisuje się w szlak lokalnych „pereł architektury”, współtworzy również kulturalno-artystyczny wizerunek Katowic. Budynek umiejscowiono nieopodal Ronda Sztuki, Spodka, parku na terenach dawnego Zamku Wincklerów, Muzeum Śląskiego, Międzynarodowego Centrum Kongresowego, siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, Biblioteki Śląskiej, Katowickiego Forum Sacrum z Archikatedrą, Akademii Muzycznej. Jak przyznają krytycy architektury, budynek CINiB-y to współczesna „inteligentna, architektoniczno-urbanistyczna gra z historią” (zdaniem „Almanachu Koszalińskiego”). 

zdjęcie elewacji CINiB-yELEWACJA

CINiB-ę uznaje się za „jeden z najnowocześniejszych budynków bibliotecznych w Polsce” (jak podaje „Architektura&Biznes”) a także projekt „bezwzględnie logiczny”, zaprojektowany „z koronkową precyzją” (według „Architektury Murator”). Już na pierwszy rzut oka, poza samą nieregularną bryłą, uwagę zwracają 4004 okna umiejscowione w elewacji budynku. Każde z nich ma 18 cm szerokości, choć w znaczny sposób różnią się od siebie wysokością. Stosunek cegły i okien na zewnątrz budynku (duże cegły, małe okna) jest odwrotnie proporcjonalny do tego, który można napotkać wewnątrz; w obu czytelniach to okna są szerokie, a fugi między nimi wąskie. Wieczorem oświetlone z wewnątrz okna przypominają rzędy książek albo mozaikę jasnych i ciemnych pól. W ciągu dnia natomiast dają czytelnikom rozproszone światło, które nie razi i nie odwraca uwagi od czytania. Dodatkowym źródłem naturalnego oświetlenia jest przeszklony dach, który można regulować drewnianymi panelami zależnie od potrzeby.

Charakterystycznym elementem elewacji są jednak przede wszystkim ceglastoczerwone płyty. Wykuto je z piaskowca indyjskiego (kahan), a ich faktura ma chropowaty, nieregularny i niepowtarzalny kształt. Zróżnicowana tekstura płyt ma także wpływ na postrzeganie kolorystyki budynku, bazujące na grze barwą i kontrastem – od piaskowca w różny sposób odbija się światło, co daje ciekawy efekt światłocienia (z tego samego powodu także szyby w CINiB-ie zamontowane są pod różnymi kątami). Ma to związek również z fugami przecinającymi elewację, które z czasem będą pokrywały się patyną. Warto zauważyć, że nie jest to niedopatrzenie architektów, ale celowy zabieg. Zależało im bowiem, aby gmach CINiB-y „starzał się” naturalnie, jak miasto, i nie odznaczał się wrażeniem sztuczności na tle otoczenia.

Zgodnie z założeniem twórców kolor cegły miał korespondować wizualnie z górnośląskim otoczeniem „familoków” – domów robotniczych. Stanowiło to nawiązanie do historii Katowic, i – tym samym – całej metropolii, w której to architekturze odznaczają się wyraźne wpływy pruskie. Nowoczesny rys gmachu stanowi przy tym inspirację do myślenia o przyszłości miasta. Udowadnia, że jego styl nie jest powtórką z historii budownictwa, ale intencyjnym nawiązaniem do niej.

zdjęcie schodów w CINiB-ieWNĘTRZE

Do zbudowania CINiB-y posłużono się konstrukcją żelbetową, słupowo-płytową. Budynek podzielony jest na siedem kondygnacji. Parter składa się z trzech obszarów: usługowego (łączącego kawiarnię, salę dydaktyczną, konferencyjną, szatnię), czytelniczego (z wypożyczalnią, informatorium oraz strefą wolnego dostępu) oraz biurowego. Przestrzeń holu pełni rolę pasażu – przechodzień  może wejść do CINiB-y na codziennej trasie z pracy, uczelni, szkoły czy sklepu. Na poziomie 0, 1 i 2, w przestrzeni wolnego dostępu, mieszczą się zbiory tradycyjne (niemal 2 miliony egzemplarzy zlokalizowane na ok. 54 km półek), czytelnie, miejsca do pracy indywidualnej i grupowej oraz strefy relaksu. W pozostałej części budynku znajdują się magazyny zamknięte, a także biura pracowniczek i pracowników. CINiBA jest dostosowana dla osób z niepełnosprawnościami. Biblioteka może pomieścić jednocześnie tysiąc osób.

Zaproponowane rozwiązania architektoniczne i wyposażenie książnicy pozwalają czytelniczkom i czytelnikom skupić się na książkach oraz własnym procesie myślowym. Jednocześnie CINiBA jest miejscem integracji, spotkań, organizacji wielu wydarzeń kulturalnych.

Wnętrze budynku pozbawione jest barokowej ornamentyki. Z założenia CINiBA to miejsce funkcjonalne, które nie onieśmiela i nie utrudnia poruszania się wewnątrz. Warto przy tym zauważyć, że niegdyś biblioteki były budowane wzorem kościołów, pałaców lub klasztorów, co miało nobilitować rolę książki. Dzisiaj zaobserwować można odwrotną tendencję: prosta architektura ma podkreślać, że książka służy każdemu.

rysunek projektowy CINiBANAGRODY, WYRÓŻNIENIA I WYSTAWY:

CINiBA została uhonorowana licznymi nagrodami i wyróżnieniami. Projekt CINiB-y zaprezentowano na krajowych i międzynarodowych wystawach:

  • 2015 Polska. Architecture, Baku
  • 2014 Architektura’s Collection in Museum of Modern Art, Warsaw
  • 2014 Architektura Małopolski i Śląska, Kraków
  • 2013 Mies van der Rohe Award 2013, Barcelona
  • 2011 Architektura Roku Województwa Śląskiego, Katowice
  • 2009 Wild, Wild East, Hamburg
  • 2005 Emerging Identities-East, DAZ Berlin
  • 2004 321, Nowa Architektura w Japonii i Polsce, Kraków, Rzym, Mediolan
  • 2004 Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Muzeum Architektury, Wrocław
  • 2003 Młoda Architektura Polska, Muzeum Architektury, Wrocław

Listę wyróżnień (za lata 2011-2013) zamieszczona została również na stronie internetowej przez Pana Piotra Śmierzewskiego.

Opracowano na podstawie:

  • K. Mycielski: Metafizyka bezwzględnej logiki. „Architektura – Murator” 2014, nr 10, s. 56–57.
  • M. Tomczak: Rudzielec z Katowic. „Architektura&Biznes” 2012, nr 12, s. 60–69.
  • Najnowocześniejsza polska biblioteka. CINIBA: Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka. „Agora” 2011, s.  127.
  • P. Sarzyński: Do czytania i oglądania. „Polityka” 2012, nr 21, s. 84–85.
  • P. Śmierzewski: CINiBA – The Scientific Information Centre and Academic Library. “Analog-Architecture.com”, https://analog-architecture.com/2002-ciniba/ [dostęp: 14.02.2025 r.]
  • R. Nakonieczny: Intrygująca fuga na 4004 okna, beton, drewno, szkło i czerwony piaskowiec, czyli Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach. „Almanach Koszaliński” 2010, s. 77–82.