Open Access
Open Access – to wolny, bezpłatny, ale także powszechny, trwały i szybki dostęp do publikacji elektronicznych o treściach naukowych i edukacyjnych. Publikacja oznaczona jako open access to taka, która jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych bez opłat, logowania oraz barier technicznych (np. konieczności zainstalowania płatnego oprogramowania koniecznego do otwarcia). Publikacja open access oznacza, że każdy kto ma dostęp do Internetu może ją swobodnie czytać, kopiować, drukować i wykorzystywać do celów naukowo-dydaktycznych.
Istnieją dwa główne modele ruchu Open Access:
Czasopisma otwarte – tzw. złota droga (gold road). Publikowanie artykułów w naukowych, recenzowanych czasopismach z otwartym dostępem. Koszty publikacji ponosi autor lub instytucja finansująca jego badania. Wykaz otwartych czasopism można znaleźć w bazie DOAJ (Directory of Open Access Journals) lub w innych źródłach.
Repozytoria – tzw. zielona droga (green road). Archiwizacja kopii własnej pracy w otwartych archiwach. Wśród repozytoriów wyróżnić można instytucjonalne (w Uniwersytecie Śląskim jest to Portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym OPUS, w Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach – Baza Wiedzy Economicus) lub dziedzinowe.
Programy publikowania otwartego
Elsevier
Uwaga! Pula artykułów na rok 2024 została wyczerpana. Wznowienie programu Elsevier jest planowane na 1. kwartał 2025 r. po przyznaniu przez MNiSW finansowania na 2025 r. oraz po podpisaniu nowej umowy na licencję krajową Elsevier.
Umowa na licencję krajową Elsevier 2022-2024 obejmuje tylko program A, czyli publikację ograniczonej liczby artykułów, które są zwolnione z opłaty Article Processing Charge (APC). W styczniu 2024 r. program został wznowiony dla artykułów wysłanych do czasopism w 2024 r. z nową pulą 1013 artykułów i nową listą czasopism objętych programem.
Kto może korzystać z programu? Pracownicy polskich instytucji naukowych
Które czasopisma i jaki rodzaj artykułów są objęte programem?
Program w 2024 r. obejmuje 1102 czasopisma hybrydowe pochodzące z 7 kolekcji tematycznych Science Direct zgodnie z ograniczeniem licencji krajowej wprowadzonym w grudniu 2022 r.: Biochemistry, Genetics and Molecular Biology, Computer Science, Engineering, Health Sciences, Immunology and Microbiology, Mathematics i Physics and Astronomy; oraz z grupy Lancet. Program nie obejmuje czasopism gold open access i niektórych czasopism współwydawanych przez Elsevier, w których publikacje otwarte są finansowane na specjalnych zasadach i nie mogą być realizowane w ramach programu krajowego. Programy obejmują następujące typy artykułów: Case Reports, Data, Full Length Articles, Micro Articles, Software, Reviews, Replication Study, Short Communications, Short Surveys, Videos, Practice Guidelines i Protocols, patrz opis typów. Jedyną opłatą objętą programem jest Article Processing Charge (APC).
Kto i z jakiej instytucji może korzystać z programu?
Program jest przeznaczony dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach, które są objęte licencją krajową Elsevier oraz założyły konto administracyjne w systemie Elsevier Open Access Platform (EOAP) do weryfikacji afiliacji swoich autorów, patrz lista instytucji. Wg umowy autor korespondencyjny jest jedynym autorem, który zarządza procesem publikacji artykułu od przesłania do akceptacji i prowadzi korespondencję w tej sprawie z Elsevier.
Kiedy i jak można zgłosić artykuł do programu?
Program dostępny jest dla artykułów wysłanych do czasopism w roku 2023 i można z niego skorzystać dopiero po zaakceptowaniu artykułu do publikacji, jeśli pula programu nie została wyczerpana (informacja o możliwym rabacie, którą autorzy widzą składając manuskrypt do czasopisma jest jedynie sygnałem, że publikacja spełnia podstawowe kryteria programu). Autor korespondencyjny, którego artykuł został zrecenzowany i zaakceptowany do publikacji, otrzymuje od Elsevier link do formularza Rights and Access. Formularz służy do wyboru publikacji w modelu subskrypcyjnym lub otwartym (gold open access) oraz umożliwia skorzystanie z programu dla polskich autorów. W formularzu należy wskazać organizację, która powinna być zgodna z afiliacją lub jedną z afiliacji przypisanych do autora korespondencyjnego na stronie tytułowej artykułu. Jeśli organizacja, czasopismo oraz typ artykułu są objęte polskim programem, to formularz automatycznie wyświetli autorowi opcję publikacji otwartej w ramach program. Jeśli artykuł kwalifikuje się do programu i pula tego programu nie jest wyczerpana w momencie wypełniania formularza, to formularz wyświetli opcję zwolnienia z opłaty APC, patrz prezentacja formularza dla programu. Po wyczerpaniu dostępnej puli artykuły mimo wstępnego wyboru modelu otwartego są publikowane w modelu subskrypcyjnym.
W przypadku wyboru opcji publikacji otwartej autor musi także wybrać w dalszej części formularza typ licencji CC-BY lub CC-BY-NC-ND. Od marca 2022 w niektórych czasopismach Elsevier jest także do wyboru opcja licencji CC-BY-NC. Autor może wybrać licencję według własnego uznania, ale zwracamy uwagę, że licencja CC-BY jest wymagana w Planie S, którego sygnatariuszem jest m.in. NCN, patrz informacja na stronie NCN. Po wybraniu przez autora opcji publikacji otwartej w programie artykuł zostanie przesłany do weryfikacji, po której autor dostanie kolejnego emaila z informacją o wyniku weryfikacji. Uwaga: autor według własnego uznania może wybrać tradycyjną bezpłatną publikację artykułu (opcja „subskrypcja”) i nie będzie to skutkować żadnym ograniczeniem dostępu do programu w przyszłości.
Jak przebiega weryfikacja artykułów zgłoszonych do programu?
Informacja o artykule zgłoszonym do programu jest przesyłana przez Elsevier do lokalnego administratora w instytucji, który za pomocą konta w systemie EOAP dokonuje weryfikacji, czy autor jest afiliowany w instytucji oraz czy wskazał tę afiliację na stronie tytułowej artykułu. W razie wątpliwości lokalny administrator kontaktuje się z autorem.
Gdzie można uzyskać pomoc w sprawie programu?
Wszelkie pytania dotyczące programu można kierować do wydawnictwa Elsevier na adres support@elsevier.com oraz do WBN na adres wbn@icm.edu.pl. W przypadku problemów z publikacją konkretnego artykułu wskazane jest podanie w korespondencji identyfikatora DOI, o ile jest on już przypisany do artykułu. Dodatkowo można obejrzeć nagrania webinariów dla bibliotekarzy/bibliotekarek oraz autorów/autorek dotyczący zasad publikowania w modelu Open Access Elsevier w ramach licencji krajowej: Elsevier library journey, Elsevier author journey. Pod adresem wbn@icm.edu.pl można także uzyskać kontakt do lokalnych administratorów programu publikowania Elsevier w poszczególnych instytucjach.
Więcej informacji na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki i wydawcy.
Springer
Program został wznowiony w dniu 8 kwietnia 2024 r. z pulą 1363 artykułów na 2024 r.,
Program umożliwia autorom afiliowanym w polskich instytucjach akademickich publikowanie artykułów otwartych na licencji CC-BY w czasopismach hybrydowych Springer. Koszty publikacji artykułów w ramach programu są pokrywane z opłaty za licencję krajową Springer ze środków MEiN.
Kto może korzystać z programu? Pracownicy UŚ i UEKatowice
Program przeznaczony jest dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach, które są objęte licencją krajową Springer oraz założyły konto administracyjne Article Approval Service (AAS) do weryfikacji afiliacji swoich autorów, patrz lista instytucji. Afiliacja autora korespondencyjnego powinna być podana w nagłówku artykułu z dokładnością wystarczającą do jednoznacznej identyfikacji z powyższą listą. Autor korespondencyjny może podać w artykule więcej niż jedną afiliację i wystarczy, aby przynajmniej jedna z nich była zgodna z listą. Afiliacja ewentualnych współautorów artykułu nie ma znaczenia dla programu.
Które czasopisma i jakie artykuły są objęte programem?
Program obejmuje obecnie 1980 czasopism hybrydowych z podstawowej kolekcji Springer oraz 20 czasopism hybrydowych ADIS, patrz katalog 2023. Program nie obejmuje czasopism otwartych BioMed Central oraz SpringerOpen. Program obejmuje artykuły typu OriginalPaper, ReviewPaper, BriefCommunication oraz ContinuingEducation. Program nie obejmuje EditorialNotes, News, Letters.
Jak korzystać z programu?
Po przyjęciu artykułu do publikacji autor korespondencyjny otrzymuje email, który zawiera link służący do zakończenia procesu publikacji. Link prowadzi na stronę, na której należy kliknąć ‘Request login email’ (patrz prezentacja, str. 3), po czym autor otrzyma drugi email z linkiem do formularza Open Access Systems Solution. W formularzu autor korespondencyjny musi wskazać swoją afiliację (patrz prezentacja, str. 5) na liście, która zawiera instytucje objęte umowami na publikowanie otwarte ze Springerem. Wybrana afiliacja musi być jedną z afiliacji autora podanych w artykule. Na liście w formularzu występują nazwy angielskie polskich instytucji, ale wybór z tej listy służy wyłącznie potwierdzeniu afiliacji przez autora, natomiast w artykule może występować nazwa instytucji w dowolnej wersji językowej. Jeśli w momencie wypełniania formularza pula artykułów w programie na danych rok nie jest jeszcze wyczerpana i system rozpozna wybraną instytucję jako należącą do programu, to formularz wyświetli informację “Open access at no cost to you” (patrz prezentacja, str. 6), która dotyczy umowy krajowej obejmującej wszystkie polskie instytucje akademickie zgłoszone do licencji Springer. Po kliknięciu w ‘Yes, submit for approval’ informacja o artykule zostanie wysłana do lokalnego administratora w instytucji w celu weryfikacji afiliacji. O wyniku weryfikacji autor zostanie powiadomiony emailem (patrz prezentacja, str. 9). Akceptacja publikacji w programie OA oznacza, że koszt publikacji zostanie pokryty z opłaty za licencję krajową wniesioną do Springera przez ICM i finansowaną ze środków MNiSW.
Opisana powyżej procedura jest wykorzystywana przez Springera do obsługi większości czasopism hybrydowych, za wyjątkiem niektórych czasopism, które na liście czasopism w kolumnie J zostały oznaczone jako niestandardowe. W przypadku tych czasopism autor korespondencyjny otrzyma specjalne instrukcje postępowania od redakcji. Także w takim przypadku informacja o artykule zostanie wysłana do lokalnego administratora w instytucji w celu weryfikcaji afiliacji.
Gdzie można uzyskać pomoc w sprawie programu?
Wszelkie pytania dotyczące publikowania otwartego w czasopismach hybrydowych można kierować bezpośrednio do wydawnictwa Springer Nature pod adres oa.verification@springernature.com. W razie dalszych problemów prosimy kontaktować się z obsługą WBN pod adresem wbn@icm.edu.pl.
Więcej informacji na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki oraz Wydawcy.
Science Advances
Program jest dodatkiem do licencji krajowej na dostęp do czasopisma Science. Czasopismo Science działa wyłącznie w modelu subskrypcyjnym, a do publikowania otwartego przeznaczone jest osobne czasopismo open-access Science Advances. Krajowa opłata licencyjna Science finansowana przez MEiN pokrywa koszt publikacji w czasopiśmie Science Advances do 10 artykułów z Polski rocznie. Oferta przysługuje autorom korespondencyjnym afiliowanym w polskich instytucjach objętych licencją Science, którzy wskazali tę afiliację na stronie tytułowej artykułu. Wydawnictwo samo identyfikuje takie artykuły, ale autorzy korespondencyjni, których artykuły zostały przyjęte do druku, mogą dodatkowo kontaktować się z ICM na adres wbn@icm.edu.pl w celu skorzystania z programu.
Więcej informacji na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki.
SCOAP3
Sponsoring Consortium for Open Access Publishing in Particle Physics (SCOAP3) to międzynarodowe konsorcjum instytucji naukowych, agencji finansujących naukę oraz bibliotek z 27 krajów, koordynowane przez CERN, które od początku roku 2014 finansuje otwarte publikacje naukowe z zakresu fizyki cząstek. Obecnie konsorcjum posiada umowy z wydawcami na okres 2020-2022 obejmujące 3 czasopisma APS (finansowane częściowo ze SCOAP3 oraz subskrypcji), 2 czasopisma Springer, 2 czasopisma Elsevier oraz po 1 czasopiśmie IOP, OUP i Uniwersytetu Jagiellońskiego, patrz scoap3.org. Czasopisma te są w całości lub w części finansowane ze środków SCOAP3. W czasopismach tych mogą publikować naukowcy z całego świata i nie ponoszą za to żadnych opłat indywidualnych. W przygotowaniu SCOAP3 uczestniczyły polskie grupy badawcze tworzące krajowe konsorcjum „Polska Fizyka Cząstek”, którego koordynatorem jest IFJ PAN. ICM działając na wniosek tego konsorcjum oraz we współpracy z CERN wynegocjował obniżki kosztów licencji Elsevier, Springer, IOP oraz APS z tytułu zmiany modelu czasopism SCOAP3, podpisuje umowy z CERN (obecnie na lata 2020-2022) oraz finansuje składkę Polski na program ze środków MNiSW w ramach WBN.
Więcej informacji na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki oraz SCOAP3.
American Chemical Society
Uwaga! Pula artykułów na rok 2024 została wyczerpana. Nowa pula uruchomiona zostanie 1 stycznia 2025 r.
Program działa od 1 stycznia 2024 r. z nową pulą 392 artykułów na 2024 r. Pula będzie rozszerzona o 6 artykułów po włączeniu do programu 2 nowych uczestników w 1. kwartale 2024 r.
Program jest przeznaczony dla autorów korespondencyjnych. W 2024 roku program obejmuje 86 czasopism wydawanych przez ACS (wszystkie tytuły z listy czasopism dostępnych w roku 2024 objęte są programem publikowania otwartego), w tym 70 czasopism hybrydowych i 16 czasopism otwartych. Program obejmuje wszystkie typy artykułów za wyjątkiem: Additions and Corrections, Expressions of Concern, Retraction, In This Issue, Introducing our Authors. Program pozwala na publikację otwartą na licencji CC-BY bez opłat dla autorów określonej liczby artykułów przyjętych do publikacji w bieżącym roku (uwaga: decyduje data “Manuscript Acceptance Date” określana czasem w artykułach jako “Revised”).
Autorzy, którzy wysyłają artykuły do recenzji w czasopiśmie ACS, powinni zwrócić uwagę, że na tym etapie (“online manuscript submission process”) wypełniają formularz on-line, w którym powinni wybrać swoją afiliację z listy instytucji. Zalecane jest także, ale nie obowiązkowe, podanie adresu email z domeny tej instytucji. Po przyjęciu przez wydawcę artykułu do publikacji, autor otrzymuje email od wydawcy z linkiem do formularza Journal Publishing Agreement (JPA) oraz, jeśli wcześniej autor wskazał odpowiednią afiliację, z informacją o możliwości skorzystania z programu. W formularzu JPA autor ma opcję wyboru publikacji OA z zachowaniem praw autorskich. Autor może także zrezygnować z praw autorskich, co nie wyklucza z programu, ale nie jest rekomendowane przez ICM, lub wybrać publikację w modelu tradycyjnym. Autorzy, którzy po akceptacji artykułu dostali link do JPA ale bez informacji o możliwości włączenia do programu, mogą zgłaszać się do ICM na adres wbn@icm.edu.pl załączając aktywny link DOI do artykułu, a jeśli ten link nie jest aktywny, to stronę/y z tytułem, autorami i afiliacjami z zaakceptowanego manuskryptu.
Informacja o zaakceptowanym artykule uprawnionym do włączenia do programu jest również przekazywana przez wydawcę do administratora w ICM. Administrator sprawdza, czy w artykule podana jest odpowiednia afiliacja i przesyła do autora prośbę o potwierdzenie, czy autor chce skorzystać z programu i czy wybrał opcję publikacji OA w formularz JPA. Jeżeli w formularzu JPA autor nie zaznaczył opcji OA, a chce to zmienić, przed opublikowaniem artykułu możliwa jest zmiana umowy autora z wydawcą – na prośbę autora lub ICM wydawca może przesłać autorowi nowy link do formularza JPA (po opublikowaniu artykułu zmiana JPA nie jest możliwa). Po otrzymaniu od autora potwierdzenia, że podpisał JPA z wybraną opcją OA, administrator akceptuje włączenie artykułu do programu. Autorzy korzystający z programu mogą także uzyskać pomoc na każdym etapie publikacji w ACS pod adresem support@services.acs.org.
Autorzy, którzy wysyłają artykuły do recenzji w czasopiśmie ACS, powinni zwrócić uwagę, że na tym etapie (“online manuscript submission process”) wypełniają formularz on-line, w którym powinni wybrać swoją afiliację z listy instytucji. Zalecane jest także, ale nie obowiązkowe, podanie adresu email z domeny tej instytucji. Po zaakceptowaniu artykułu do publikacji autor wypełnia formularz Journal Publishing Agreement (JPA). Formularz automatycznie rozpoznaje na podstawie wcześniej wskazanej afiliacji, czy artykuł jest uprawniony do programu i oferuje autorowi publikację OA w ramach programu z zachowaniem praw autorskich. Autor może także zrezygnować z praw autorskich, co nie wyklucza z programu, ale nie jest rekomendowane przez ICM, lub wybrać publikację w modelu tradycyjnym. W przypadku wyboru przez autora publikacji OA, system przesyła informację o artykule do ICM, który sprawdza, czy odpowiednia afiliacja jest podana w artykule, oraz potwierdza włączenie artykułu do programu. Autorzy, którzy po akceptacji artykułu nie dostali propozycji włączenia do programu, mogą zgłaszać się do ICM na adres wbn@icm.edu.pl załączając aktywny link DOI do artykułu, a jeśli ten link nie jest aktywny, to stronę/y z tytułem, autorami i afiliacjami z zaakceptowanego manuskryptu. Autorzy korzystający z programu mogą także uzyskać pomoc na każdym etapie publikacji w ACS pod adresem support@services.acs.org.
Więcej informacji na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki oraz Wydawcy.
Oxford University Press
Program jest przeznaczony dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach uczestniczących w konsorcjum OUP, które dodatkowo zgłosiły się do programu publikowania. Program obejmuje 352 czasopism hybrydowych OUP (uwaga: lista zawiera również czasopisma, które nie są włączone do programu, patrz opis w 4. kolumnie). Wydawca zastrzega sobie prawo do zmian w liście tytułów objętych programem, aktualna lista znajduje się na stronie wydawcy. Program pozwala na publikację bez opłat dla autorów określonej liczby artykułów OA przyjętych do publikacji w bieżącym roku. W 2020 r. pula artykułów wynosiła 204, z czego wykorzystano 30. W 2021 r. pula wynosiła 100 artykułów, z czego wykorzystano 62 (ostateczna informacja z dnia 18.03.2022 r.). W roku 2022 program obejmował pulę 70 artykułów, którą w pełni wykorzystano. W roku 2023 program będzie obejmował nieograniczoną liczbę artykułów dla wszystkich instytucji uczestniczących w programie (instytucje z subskrypcją “read & publish”). Pula ta nie jest rozdzielona na instytucje i artykuły są włączane do programu w kolejności zgłoszeń dokonywanych przez autorów po przyjęciu artykułów do publikacji.
Autor artykułu zaakceptowanego do publikacji powinien wypełnić formularz on-line zgodnie z instrukcją wydawcy. Autor korespondencyjny powinien posługiwać się adresem email z domeny instytucji uczestniczącej w programie, co gwarantuje, że system automatycznie prześle zapytanie o weryfikację artykułu do administratora konsorcjum. Autor posługujący się emailem spoza domeny instytucji po otrzymaniu akceptacji artykułu od redakcji powinien dodatkowo skontaktować się z koordynatorem. Koordynatorem licencji i programu OUP od 2021 r. jest firma Ebsco, osoba kontaktowa: Anna Abramowska AAbramowska@ebsco.com. Dostępny jest adres kontaktowy do wydawcy w sprawach publikowania jnls.author.support@oup.com.
Dodatkowe informacje na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki i Wydawcy.
Institute of Physics
Program jest przeznaczony dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach uczestniczących w konsorcjum IOP. W 2024 roku program obejmuje hybrydowe i w pełni otwarte czasopisma IOP oraz wszystkie typy publikacji. Program pozwala na publikację na licencji CC-BY bez opłat nieograniczonej liczby artykułów przyjętych do publikacji w bieżącym roku.
IOP rozpoznaje artykuły uprawnione do programu na podstawie afiliacji podanej przez autora korespondencyjnego w formularzu przy wysyłaniu manuskryptu do czasopisma i po przyjęciu artykułu do publikacji przesyła informację o artykule do ICM. Po sprawdzeniu, czy w artykule podana jest odpowiednia afiliacja, ICM potwierdza włączenie artykułu do programu. W ramach nowego systemu wprowadzonego przez IOP w 2021 r. autor wypełnia dodatkowy formularz w trakcie recenzji albo zaraz po akceptacji artykułu. W tym formularzu autor ma możliwość wyboru publikacji OA w ramach programu i z zachowaniem praw autorskich. Jeżeli autor zrezygnuje z publikacji OA lub powiadomi wydawcę, że chce pokryć koszty z innego źródła, artykuł nie jest włączany do programu. Autorzy, którzy wraz z akceptacją artykułu nie dostaną propozycji publikacji OA w ramach programu, mogą zgłaszać się do ICM na adres wbn@icm.edu.pl załączając stronę/y z tytułem, autorami i afiliacjami z zaakceptowanego manuskryptu. Dostępna jest także broszura o programie.
Dodatkowe informacje na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki oraz Wydawcy.
Royal Society of Chemistry
Program umożliwia publikowanie we wszystkich czasopismach hybrydowych wydawanych przez RSC. Listę dostępnych czasopism (opatrzonych ikoną ) znaleźć można na stronie RSC.
Aby skorzystać z tej możliwości autor z UŚ powinien:
- sprawdzić, czy jest wymieniony jako autor korespondencyjny (zarówno w systemie redakacyjnym, jak i w manuskrypcie),
- używać oficjalnego instytucjonalnego adresu email,
- w manuskrypcie podać afiliację UŚ
Po akceptacji manuskryptu autor może wybrać i podpisać licencję otwartego dostępu CC BY lub CC BY-NC.
Dodatkowe informacje na stronie Wydawcy.
Cambridge University Press
Kto może skorzystać? Pracownicy Uniwersytetu Śląskiego oraz UEKatowice
Autorzy mają możliwość publikowania artykułów w otwartym dostępie we wszystkich czasopismach tego wydawcy.
Dodatkowe informacje na stronie Wydawcy.
Taylor & Francis
Kto może korzystać? Pracownicy UŚ
Program obejmuje wszystkie czasopisma hybrydowe („Open Select”), patrz wykaz z lipca 2024 r. (zakładka “Open Select”), w tym najbardziej poczytne czasopisma, które są dodatkowo wymienione w zakładce “High Impact”. Aktualny wykaz czasopism Open Select można wygenerować na stronie wydawcy, gdzie należy zaznaczyć status „Open Select” oraz wydawnictwa ”Routlege” oraz „Taylor&Francis” (nasza licencja nie obejmuje czasopism o statusie “Full open access” ani wydawnictwa „Dove Press”). Program obejmuje określone typy artykułów. Program pozwala na publikację bez opłat dla autorów określonej liczby artykułów przyjętych do publikacji (“accepted”) w bieżącym roku, a pula artykułów jest wspólna dla wszystkich instytucji uczestniczących w programie. W 2024 r. pula będzie wynosić 97 artykułów (w tym 2 niewykorzystane artykuły z poprzedniej umowy – dane zaktualizowane 5.08.2024), z czego maksymalnie 14 artykułów może być opublikowane w czasopismach z grupy “High Impact”. W przypadku, jeśli pula na dany rok nie zostanie całkowicie wykorzystana do końca danego roku, to pozostała część puli, ale nie więcej niż 10% puli, przechodzi do wykorzystania w kolejnym roku.
Dodatkowe informacje na stronie Wirtualnej Biblioteki Nauki oraz Wydawcy.
Wyszukiwanie otwartych czasopism
DOAJ – Directory of Open Access Journals Jest to największa baza indeksująca informacja czasopisma otwarte (open access). Obecnie prezentuje dane o ok 16 tys. recenzowanych czasopism ze 134 krajów z wszystkich dyscyplin. Czasopisma można wyszukiwać po dyscyplinie lub tematyce (np. Language and Literature), a następnie filtrować wg różnych kryteriów (język publikacji, kraj wydawcy, rodzaj otwartej licencji czy też informacja o pobieranych opłatach).
Wyszukiwanie otwartych czasopism w Web of Science
Do wyszukiwania czasopism indeksowanych w Web of Science służy Master Journal List. Wyszukiwanie obejmuje ponad 24 tys. czasopism indeksowanych w bazach Web of Science. Wyszukiwać można wg różnych kryteriów (tytuł, ISSN), a następnie ograniczać wyniki wybierając kategorię tematyczną, kraj, język, częstotliwość. Wyszukane w ten sposób wyniki można ograniczyć do ponad 5 tys. czasopism otwartych („listed in Directory of Open Access Journals”).
Wyszukiwanie otwartych czasopism w bazie Scopus
W bazie Scopus jest specjalna zakładka (Sources) pozwalająca na wyszukiwanie czasopism. Wyszukiwać można po tytule, dyscyplinie czy wydawcy, a następnie ograniczyć uzyskane wyniki do ponad 6 tys. czasopism otwartych („Display only Open Access journals”).
Wyszukiwanie polskich otwartych czasopism w bazie Arianta
W bazie Arianta należy wybrać tryb wyszukiwania zaawansowanego, następnie zaznaczyć opcję „tylko naukowe”, a w polu licencja wybrać „dowolna OA”.
Repozytoria
Rolę Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach pełni Portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym OPUS. Baza zawiera obecnie ponad 24 tys. publikacji w otwartym dostępie, w tym blisko 1000 prac doktorskich. Publikacje można zgłaszać samodzielnie po zalogowaniu na indywidualne konto lub przesyłając mailowo: bibliogr@ciniba.edu.pl
Rolę Repozytorium otwartych danych badawczych dla Uniwersytetu Śląskiego pełni RePOD. Kolekcja Uniwersytetu Śląskiego w RepOD
Baza Wiedzy Economicus pełni rolę portalu zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym oraz repozytorium Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Publikacje można zgłaszać logując się na indywidualne konto lub przesyłając na adres biblioteka.in@ue.katowice.pl
Pracownicy naukowi UE Katowice mogą deponować dane badawcze w otwartych repozytoriach np. w RePOD.
Otwarte dane badawcze
Otwarte dane badawcze (Open Research Data) to wszelkie dane uzyskane w procesie badawczym i wykorzystane w pracy naukowej. Aby dane były uznane za otwarte, muszą być udostępnione w sposób, który zapewnia nieograniczony dostęp i pozwala na dowolne wykorzystywanie, modyfikowanie i redystrybucję z poszanowaniem prawa.
Do danych badawczych zaliczamy różnorodne typy informacji, takie jak:
- dokumenty tekstowe
- notatki
- dane niecyfrowe (np. opisy procedur, dzienniki laboratoryjne, dane przestrzenne, notatki z eksperymentów, próbki, nagrania dźwiękowe),
- kwestionariusze,
- ankiety,
- wyniki badań naukowych,
- oprogramowanie (skrypty, pliki wejściowe),
- wyniki symulacji komputerowych oraz zbiory wielkich danych (ang. „big data”).
Więcej informacji na stronie UŚ
Plan zarządzania danymi to narzędzie służące do efektywnego zarządzania danymi badawczymi. Dokument ten zawiera szczegółowe informacje dotyczące rodzajów danych badawczych, zasad korzystania z tych danych, a także procedur związanych z ich udostępnianiem i archiwizacją w trakcie i po zakończeniu badań naukowych lub procesu badawczego. Warto zaznaczyć, że Plan Zarządzania Danymi powinien być opracowany już na wstępnym etapie projektów naukowych.
Obecnie coraz więcej instytucji i agencji, które przyznają środki finansowe na badania naukowe, wymaga dostarczenia Planu Zarządzania Danymi (np. konkursy Narodowego Centrum Nauki, granty w programach Horyzont 2020 i Horyzont Europa finansowanych przez Komisję Europejską). Więcej informacji na stronie UŚ. W przygotowaniu Planu i zarządzaniu danymi pomagają data stewardzi, którzy odpowiadają za nadzorowanie procesu gromadzenia i utrzymania danych badawczych, pomagają w identyfikacji odpowiednich narzędzi i metod analizy danych oraz zapewnić wsparcie w interpretacji wyników, ułatwiają dostęp do danych, prowadzą szkolenia i warsztaty. Data stewardzi na Uniwersytecie Śląskim
Pomoc i kontakt
Uniwersytet Śląski
Programy publikowania otwartego, wyszukiwanie otwartych czasopism, repozytoria publikacji oraz repozytoria danych badawczych:
- dr Aneta Drabek (open.access@us.edu.pl lub aneta.drabek@us.edu.pl)
Inne kwestie związane z otwartą nauką:
- Koordynator ds. Otwartego Dostępu: dr Maciej Bisaga (maciej.bisaga@us.edu.pl)
- Zarządzenie nr 3/2020 Rektora UŚ w sprawie określenia Instytucjonalnej polityki otwartości Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Uniwersytet Ekonomiczny
Sprawy związane z promowaniem otwartej nauki, wdrażaniem Polityki otwartego dostępu, doradztwo w zakresie praktyk zgodnych z Polityką.
- Pełnomocnik Rektora do spraw Otwartego Dostępu: dr Radosław Jeż (radoslaw.jez@ue.katowice.pl)
- Zarządzenie Rektora nr 69/2022 w sprawie wprowadzenia Instytucjonalnej Polityki Otwartości Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach